In het kort: Het zijn spannende tijden. In Den Haag, in onze provinciehuizen, in bedrijven… Er is nog geen structurele oplossing voor de stikstofproblematiek, en zo lijkt de economie op het spel te staan en lijken we in emissiedoelen en klimaatdoelen verstrikt te raken. “We moet blijven knokken” klinkt het en “iedereen moet iets inleveren”.
De economie mag dan op het spel staan, maar dat is niet omdat wij niet kunnen knokken. Ook niet omdat wij niet kunnen inleveren. De economie staat op het spel doordat het al te lange tijd niet aansluit bij de fysica waarin wij leven. En dit betekent dat de economie zoals ze is niet langer houdbaar is. Maar het betekent ook iets anders: Er is ook een economie denkbaar die wél bij de fysica aansluit. En dit is een economie waarin we juist niet hoeven te knokken en ook niet hoeven in te leveren. Dit is een economie die vele malen rijker zal zijn en zelfs steeds rijker zal worden
Deze planeet, ze accumuleert van nature,
ze creëert van nature...
Door Jos Willemsen
Het was in 2011 toen Time Magazine hem uitriep tot ’s werelds meest innovatieve boer’. Trouw noemde hem ‘De rockster van de landbouw’: Joel Salatin. Zijn bekendheid verwierf hij door zijn optreden in de veelbesproken documentaire ‘Food Inc’, die van de Amerikaanse voedingsindustrie een weinig flatterend beeld schetste.
Salatin stelde toen al dat het heel goed mogelijk is om economie en ecologie hand in hand te laten gaan: “It is in our culture to believe that in order to have a healthy ecosystem we have to sacrifice the economy, and in order to have a healthy economy we have to sacrifice the ecosystem. Part of my lunacy is I would believe we can have both!”
Ondertussen lijkt Nederland in emissiedoelen, in klimaatdoelen en natuurdoeltypen verstrikt te raken. Rechters fluiten het kabinet terug: “Er is nog steeds geen structurele oplossing voor de stikstofproblematiek en het kabinet heeft ook geen concrete plannen”. Waarop in datzelfde kabinet naast natuur ook andere belangen klinken: “We moeten 100.000 woningen bouwen, er moeten wegen worden aangelegd en de industrie moet kunnen innoveren. De economie van bv Nederland staat op het spel.”
Op het spel
“We moeten blijven knokken” klinkt het en “We moeten gezamenlijk verantwoordelijkheid nemen”. Aan onderhandelingstafels betekent dat zoveel als: We moeten allemaal iets inleveren, maar sommigen moeten meer en anderen mogen minder. Alleen de botte bijl lijkt hierin nog enig soelaas te kunnen bieden.
Maar gaan we het zo wel redden? En wat is rechtvaardig? En hoe krijgen we iedereen hierin mee? Of is dit het moment waarop we een heel andere vraag zouden moeten stellen?
Zoals deze: Hoe vinden we een verhaal dat ons opnieuw kan verbinden, en ons opnieuw op de toekomst kan doen vertrouwen?
“De economie loopt vast doordat het niet aansluit bij de fysica waarin wij leven.”
De economie mag dan vastlopen, maar dat is niet doordat wij niet kunnen knokken. Ook niet doordat wij geen verantwoordelijkheid willen nemen. De economie loopt vast doordat het niet aansluit bij de fysica waarin wij leven. Want het natuurlijke weefsel waarin wij leven kent geen competitie, alle leven werkt van nature samen in patronen waarin het oogsten en ophopen van zonlicht steeds succesvoller wordt gemaakt. En dit natuurlijk weefsel verdeelt ook niet, ze vermenigvuldigt van nature. En dit natuurlijk vermenigvuldigen bevat een vergeten potentieel dat werkelijk onvoorstelbaar groot is.
Maar nu steeds meer ontwricht
Vermenigvuldigen
Uitspoeling van emissies, opwarming van het klimaat, ontwrichting van ecosystemen, het zijn de zo genaamde entropische effecten van onze economie. Entropie is een term uit de thermodynamica en beschrijft de processen waarin atomen en moleculen naar een gelijkmatige evenwichtstoestand streven, in temperatuur, druk, spanning en moleculaire samenstelling. Zo krijgt een glas warm water uiteindelijk de kamertemperatuur. Zo wordt dit gebouw langzaam maar toch welzeker een ruïne. Entropie is explosie in slowmotion. Alle technologische processen die wij nu kennen zijn entropische processen. Ze worden allemaal voortgestuwd door de explosie van energie. Gangbare technieken zorgen er zo voor dat de wereld waarin wij leven stukje voor stukje afbrokkelt, én emissies ontstaan.
Niemand kan leven door alleen uit- te ademen. Niemand kan leven door alleen in- te ademen. We kunnen leven door eerst in- te ademen en dan weer uit- te ademen. En dan weer in- te ademen... We kunnen alleen leven door eerst te imploderen om van daaruit opnieuw te exploderen, om van hieruit opnieuw aan een volgende cyclus expressie te geven. En in die cadans kunnen wij stromen. In die stromende cadans kunnen wij opnieuw fit, vitaal en krachtig zijn en opnieuw steeds krachtiger worden.
“Wanneer we de explosie en de implosie van energie beiden gebruiken kan energie blijven stromen en worden emissies steeds als grondstof opgenomen”
Op diezelfde wijze kan de Aarde niet voortleven wanneer wij zoals nu gangbaar is alleen de explosie van energie gebruiken en daardoor de entropische processen laten overwegen. Ook de implosies zijn nodig. Op die manier kan energie blijven stromen en worden emissies steeds als grondstof opgenomen.
Entropie | Syntropie |
Overwegende explosie | Overwegende implosie |
Streeft naar gelijkmatigheid | Streeft naar complexiteit |
Verlies van energiewaarde | Opbouw van energiewaarde |
Ontwricht leven | Creëert leven |
Stoot emissies uit | Neemt emissies op |
Warmt op | Koelt af |
Om te verduurzamen zijn er nu schonere technieken ontwikkeld. Maar de Aarde kan ook niet voortleven wanneer wij de meer vervuilende explosies door schonere explosies vervangen. Ook de schonere technologieën zijn overwegend entropisch, nog steeds. De Aarde kan alleen voortleven wanneer we de explosie en de implosie van energie beide gebruiken. Want dan kunnen de syntropische effecten overwegen. Pas dan kan het leven weer toenemen, en ook pas dan kan de omvang van voedsel en grondstoffen weer toenemen. En zo smelten de grote opgaven waar we voor staan weer als sneeuw voor de zon. Emissies worden in implosies als bouwsteen opgenomen, implosies koelen af, alle leven komt uit succesvolle implosies voort.
Syntropie
Al lange tijd ligt de explosie van energie aan de basis van alles wat wij doen. En lange tijd ligt entropie aan de basis van de natuurkunde en het beïnvloedt ons begrijpen van werkelijkheid nog steeds. Maar deze werkelijkheid wordt door de inzichten van Luigi Fantappié uitgedaagd. De in 1901 geboren Italiaan wordt beschouwd als een van de grootste wiskundigen ooit. Hij beschreef een ander en tegenovergesteld patroon waarin energie en alle leven samenwerkt en zo de samenstelling van atomen en moleculen van een eenvoudige gelijkmatige samenstelling naar een rijkere complexe samenstelling verandert. Zo groeit een plant uit een eenvoudige samenstelling van mineralen en energie naar een complex samengesteld organisme. Het tegenovergestelde van entropie bestaat dus ook: Syntropie.
“Deze planeet, ze accumuleert van nature,
ze creëert van nature”
En in deze samenwerking tussen entropie en syntropie is alle leven ontstaan en onder invloed van zonlicht is de omvang van leven op Aarde gedurende lange tijd steeds meer toegenomen en in evolutie steeds hoogwaardiger en productiever geworden. Kijk maar eens hoe het leven miljarden jaren geleden met primitief leven “begonnen” is, en hoe er steeds meer leven is ontstaan. Er is steeds meer leven ontstaan en hierin is het natuurlijk kapitaal gedurende lange tijd steeds waardevoller geworden.
Steeds waardevoller
Deze planeet, ze accumuleert van nature, ze creëert van nature. Het is een metabolistisch weefsel waarin steeds weer meer zonlicht ontvangen wordt en waar van nature voortdurend gegeten wordt. Het is een voortdurend transformerende en accumulerende dans waarin op wonderbaarlijke wijze steeds meer zonlicht in vormen van voedsel wordt opgehoopt, waarin steeds meer materie uit zonlicht voortkomt. Wanneer de condities hiervoor goed zijn gebeurt dat.
Het licht wordt eerst opgehoopt in planten, in wieren, in algen en uit dit voedsel ontstaat zoveel ander leven. En in de uitwerpselen verbetert de vruchtbaarheid van de bodem en hierin verbetert de groei van de planten de wieren en de algen.
Transformatie door dieren, schimmels en bacteriën en accumulatie door planten resulteren samen in een groei die in potentie eindeloos groot is
Het is een dans waarin de Aarde plots geen gesloten systeem met beperkte voorraden blijkt te zijn maar vruchtbaar blijkt te zijn en ondertussen baadt ze zich in zonlicht. En ook wij baden in dit licht, in dit ongezien potentieel. Wij baden in een lumisyntropisch* weefsel, zo noem ik dat, een weefsel waarin alle licht en alle leven van nature meewerkt in de creatie van steeds meer leven. Wij baden in een potentieel dat werkelijk onvoorstelbaar groot is.
“Het is een transformerende en accumulerende dans waarin de Aarde plots geen gesloten systeem met beperkte voorraden blijkt te zijn maar vruchtbaar blijkt te zijn”
In een tijd waarin het lijkt alsof alles al ontdekt is, is het zo moeilijk voor te stellen. Maar al die tijd hebben wij dit niet gezien. Al die tijd hebben wij het licht gezien als iets wat het verschil met donker maakt. Maar licht is een creërend element, licht creëert… En dit begrijpen van werkelijkheid is een hele grote paradigmaverschuiving die al die tijd ongezien was en zich nu voor ons opent
De zon als voedende bron - explosie, De Aarde als ophopend weefsel - implosie.
Mijn hoofd gaat duizelen wanneer ik bedenk hoeveel licht er nog naar ons onderweg is. Mijn hoofd gaat duizelen wanneer ik bedenk hoeveel leven hieruit kan ontstaan, hoeveel voedsel en hoeveel grondstoffen hierin kunnen groeien. Hoe in samenwerking met alles wat leeft, de biosfeer steeds vruchtbaarder kan worden en het oogsten en ophopen van licht steeds succesvoller kan worden gemaakt.
Mijn hoofd gaat ook duizelen wanneer ik bedenk hoe dit ophopen nu niet langer goed verloopt. Hoe de biosfeer niet langer steeds rijker maar inplaats daarvan steeds minder vruchtbaar wordt en zo steeds minder productief. Hoe hierin entropische processen overwegen, hoe emissies opstapelen, hoe het klimaat opwarmt en hoe steeds meer leven verloren gaat. Welk potentieel laten wij liggen?
Wij leven in een fake-growth economie, zo noem ik dat. Per saldo wordt de Aarde steeds minder productief, per saldo is er voor alles en iedereen steeds minder te eten. Per saldo groeit de economie al jaren niet meer. Het enige wat groeit zijn de woestijnen en die groeien in een razendsnel tempo. De kosten hiervan staan niet in de boeken maar wij voelen deze toenemende kosten allemaal. Hoelang willen wij deze economie nog volhouden?
Aan onderhandelingstafels lijkt het nu alsof we moeten kiezen. Wordt het economie of ecologie? Het lijkt alsof we allemaal moeten inleveren, alsof we alle belangen naast elkaar moeten afwegen. Maar hierin wordt vergeten dat economie en ecologie van nature dezelfde zijn. Hierin wordt vergeten dat verlies van biodiversiteit verlies aan vruchtbaarheid en zo ook productieverlies betekent. Hierin wordt vergeten dat de economie die we kennen niet langer volhoudbaar is. Hierin wordt vergeten dat alles wat leeft van nature klaar staat om met ons mee te werken. Of zoals Merlin Sheldrake het zo mooi zegt: “If we’re trying to understand life as a collection of individuals, we’re not going to get very far.”
lumisyntropisch voedsel produceren
Alles verandert zodra niet langer de entropische maar de lumisyntropische processen overwegen. Alles verandert zodra de entropische processen de lumisyntropische processen voeden. Pas dan sluit de economie weer aan bij de fysica waarin wij leven. Pas dan kan de economie per saldo weer groeien. En dat klinkt misschien nog ingewikkeld maar het is werkelijk heel eenvoudig.
We kunnen lumisyntropisch voedsel produceren: Voedsel produceren en terwijl licht in voedsel oogsten en met dit voedsel ook de Aarde voeden. En zo kunnen we ook ons voedsel uit natuurlijke bron bekomen.
We kunnen lumisyntropisch huizen bouwen: Huizen bouwen en terwijl licht in voedsel oogsten en met dit voedsel ook de Aarde voeden. En zo kunnen we ook de grondstoffen voor de woningen uit natuurlijke bron bekomen.
We kunnen lumisyntropisch fabriceren: Fabriceren en terwijl licht in voedsel oogsten en met dit voedsel ook de Aarde voeden. En zo kunnen we ook de grondstoffen hiervoor uit natuurlijke bron bekomen.
“Alles verandert zodra niet langer de entropische maar de lumisyntropische processen overwegen”
Al te lange tijd hebben we wel van de Aarde genomen maar zijn we vergeten in diezelfde beweging ook de Aarde te voeden. Al te lange tijd zijn we vergeten dat deze planeet wanneer we haar voeden accumulerend is, dat ze dan van nature groeit. Al te lange tijd zijn we vergeten dat deze groei wanneer we haar voeden in potentie onvoorstelbaar groot en onvoorstelbaar krachtig is
Harde kracht | Zachte kracht |
Wilskracht | Natuurlijke creatiekracht |
Oorsprong en effect | |
Komt voort vanuit het brein | Komt voort vanuit natuurlijke bron |
Productie met energie ver-bruik | Productie met energie ge-bruik en ophoping |
Maakbaar maar ontwrichtend | Vruchtbaar en creërend |
De uitkomst is berekend | De uitkomst is verrassend |
Overwegend entropisch | Overwegend lumisyntropisch |
Toenemende stress en schaarste | Toenemende vreugde en overvloed |
Toenemend wantrouwen | Toenemend vertrouwen |
Vertroebelend, verzwakkend | Verhelderend, versterkend |
Werking | |
Overwegende explosie (m) patronen | Implosie (v) en explosie (m) patronen waarin implosies overwegen |
Mannelijk | Vrouwelijk & mannelijk |
De mannelijke rol is te maken, de vrouwelijke rol is onderdrukt | Onze rol is te transformeren (spijsvertering), implosies te voeden, accumulatie succesvol te maken, te zaaien en te ondersteunen |
En nu wij in dit historisch dieptepunt staan is het niet de vraag hoeveel wij “binnen de normen” nog kunnen uitstoten. Het is ook niet de vraag wie meer- en wie minder zou moeten inleveren. En we hoeven ons ook niet af te vragen hoe we dit allemaal gaan betalen.
Voor ons ligt een andere vraag: Hoe gaan wij ons tot de Aarde verhouden? Gaan wij haar accumulerende patronen nog verder blijven ontwrichten? Of gaan we deze accumulerende patronen opnieuw in hun volle potentieel laten stromen? En wordt dit het patroon waarin wij onze bestemming weer gaan vinden?
Bestemming vinden
We kunnen zaaien, planten, grazen en bemesten, we kunnen snoeien en mulchen terwijl wij produceren. We kunnen zo steeds meer licht oogsten en hierin de vruchtbaarheid van de Aarde steeds meer vergroten en hierin steeds meer leven creëren. Wij kunnen hierin steeds meer voedsel en steeds meer natuurlijke grondstoffen laten ontstaan. En wanneer we dat doen worden we hierin zelfs geholpen.
Zijn het niet allemaal boeren?
Want bacteriën, schimmels, mieren, wormen, wieren, patrijzen… zijn het niet allemaal boeren? Zijn ze niet allemaal heel erg goed in het opneembaar maken van voedsel voor andere soorten? Zijn ze niet allemaal voedsel voor ons voedsel en voedsel voor onze grondstoffen? En wij kunnen het succes van deze boeren steeds meer vergroten, geholpen door grote hoeveelheden zonlicht die we hier samen met (de talenten van) deze soorten kunnen oogsten en ophopen. We kunnen in dit oogsten en ophopen woestijnen vergroenen en zeeën verrijken terwijl wij dit allemaal doen.
“Misschien staan we wel aan het begin van een nieuwe tijd. Een tijdperk waarin we het Antropoceen naar een Fertiliceen verschuiven”
Moet de toekomst van bv Nederland aan de onderhandelingstafel worden uitgevochten? Ik denk het niet. De toekomst van Nederland kunnen we samen creëren. We kunnen vormgeven aan een economie waarin niet langer de entropische processen maar in plaats daarvan de lumisyntropische processen overwegen. Dan hoeven we zelfs niet te knokken, deze economie zal dan vele malen rijker zijn en als vanzelf steeds rijker worden.
Salatin liet toen al zien dat het heel goed mogelijk is om economie met ecologie te verenigen. En er zijn nog vele anderen die hetzelfde laten zien. Het is niet alleen de enige weg die aansluit bij de fysica waarin wij leven, het is per saldo vele malen rijker en het is vele malen leuker bovendien. Zo verlaten we die vicieuze cyclus die steeds maar kleiner wordt. Zo komen we in die cadans waarin de vorige cyclus voor de volgende cyclus voedend is en werkelijk weer groeit!
Misschien staan we wel aan het begin van een nieuwe tijd. Een tijd waarin we het Antropoceen naar een Fertiliceen verschuiven. Een nieuw tijdperk waarin we de accumulerende patronen van deze planeet niet langer ontwrichten maar steeds meer in hun volle potentieel laten stromen. Een nieuw tijdperk waarin de Aarde opnieuw steeds vruchtbaarder wordt.
Een tijdperk waarin de mens niet ondanks alles nog restanten natuur probeert te beschermen, maar andere soorten in staat stelt in het verrijken van landschappen steeds succesvoller te zijn. Een tijdperk waarin wij niet langer consumenten zijn maar co-creators zijn. Een tijdperk waarin de mens niet langer dominerend is maar intens met andere soorten samenwerkt. Waarin we in de cadans van de natuur meegaan en deze cadans steeds hoger opzwepen. Waarin we dit doen, simpel omdat dit zoveel biodiverser, rijker, productiever en ook vele malen leuker blijkt te zijn.
Want met dit oogsten en ophopen van zonlicht kunnen boeren landschappen steeds meer verrijken en productie steeds meer doen toenemen. Met dit oogsten en ophopen van zonlicht kunnen natuurbeheerders natuur weer doen floreren. Met dit oogsten en ophopen van zonlicht kunnen techneuten technieken innoveren. Met dit oogsten en ophopen van zonlicht zijn alle belangen dezelfde. En met dit oogsten en ophopen van zonlicht heeft de politiek hier geen omkijken meer naar.
*Lumisyntropie is een nieuwe door Jos Willemsen voorgestelde term voor het natuurlijke verschijnsel waarin alle licht en alle leven van nature meewerkt in de creatie van steeds meer leven.
Jos over Jos: Ik ontwerp en ontwikkel syntropische agroforesty systemen en andere verrijkende landschappen. Daarnaast schrijf ik en vertel ik over wat mij het allermeeste beweegt en motiveert: Wij worden door heel krachtige creatiepatronen omringd...
Training
Ontdek onze training syntropisch ondernemen en syntropische landbouw. Speciaal voor wie van 'De mens als nuttige soort' een succes wil maken
De film 'JOS - De mens als nuttige soort' is nu te zien op Vimeo
Het voedselbos van Voedselbron Graauw 2017 - 2023. Explosieve groei door zomersnoei en mulchen
Voedselbos De Langhe Laere 2018 - 2023. Explosieve groei door maaien, zomersnoei en mulchen
Oranjehof agroforestry 2019 - 2023. Explosieve groei door maaien, zomersnoei en mulchen
留言